Historia szkolnictwa w Konieczkowej
Historia szkoły w Konieczkowej rozpoczyna się na początku XVI wieku. Eugeniusz Wiśniowski w artykule „Sieć szkól parafialnych w Wielkopolsce i Małopolsce w początkach XVI wieku” pisze, iż sieć szkół parafialnych na początku XVI wieku dla południowej części diecezji krakowskiej można odtworzyć na podstawie Ksiąg kontrybucji beneficjów kościelnych z lat 1513, 1527 i 1539 (Archiwum Kapituły Metropolitarnej w Krakowie).
Księgi te, spisane w celach podatkowych, wymieniają zarówno beneficja parafialne, jak i znajdujących się na terenie poszczególnych parafii duchownych, służbę kościelną oraz złożone przez nich opłaty. Wśród służby kościelnej znajduje się również nauczyciel określany różnie: reckor scholae, clecha, magister, minister eclesiae.
W regestrze podatkowym za rok 1527 i 1539 wymieniony jest proboszcz parafii konieczkowskiej Martinus de Lubnia oraz minister scholae. W latach 1602 i 1608 wymieniony został obok proboszcza rector scholae. W końcu XVI wieku rektorami szkoły byli: Seweryn Wolski, diakon pochodzący z Brodów (1595 r.) i Stanisław Grochowius ze Strzyżowa (1596 r.)
Głównym zadaniem szkoły, założonej przez rodzinę Machowskich przy kościele parafialnym, była nauka śpiewu. W szkołach parafialnych rzadziej uczono czytania i pisania. W XV wieku Konieczkowa była już wsią dużą i dobrze zagospodarowaną. Jej wartość razem z wójtostwem w regestrze poborowym powiatu pilzneńskiego województwa sandomierskiego oszacowano na 500 grzywien. Nie wiadomo dokładnie, w którym roku Konieczkowa została założona. Być może istniała już w XIV wieku. Jednak pierwsze wzmianki o niej pochodzą z drugiej połowy XV wieku (1460 i 1464 r.).
W XV i XVI wieku wieś należała do rodu Machowskich. W 1460 roku jej właścicielami byli bracia: Marcin, Mikołaj, Jan i Stanisław Machowscy herbu Awdaniec.16 czerwca 1460 roku ufundowali w Konieczkowej parafię z wydzielonych okręgów parafialnych Lutczy, Połomii i Czudca. Wybudowali drewniany kościół parafialny pod wezwaniem Marii Magdaleny. Nową parafię erygował 14 lipca 1464 roku biskup krakowski Jan Gruszczyński. W 1508 roku właścicielem Konieczkowej był Mikołaj Machowski. Już w 1536 roku wieś miała kilku właścicieli. Byli to: Mikołaj Machowski, Stanisław i Andrzej Jakubowscy oraz Jan Sławkowski. W 1581 roku jedynym właścicielem Konieczkowej jest Stanisław Machowski. W XVII i XVIII wieku Konieczkowa, podobnie jak inne miejscowości, dotknięta została wojnami i klęskami żywiołowymi. Niekorzystnym wydarzeniem dla wsi było przeniesienie parafii do Niebylca. Janusz Romer, właściciel Niebylca, wybudował nowy kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Na mocy dekretu biskupa sufragana krakowskiego wydanego 14 lipca 1650 roku przeniesiono prawa parafialne, a kościół w Konieczkowej stał się filialnym. Wraz z parafią do Niebylca przeniesiona została szkoła. Dzieci z Konieczkowej uczęszczały tu na naukę. W czasie zaborów region strzyżowski należał do najbardziej zaniedbanych pod względem oświaty. W 1867roku przekształcono szkoły parafialne istniejące w Galicji na szkoły trywialne. Wszystkie koszty związane z budową szkół pokrywały gminy i dwory. Pomagali również mieszkańcy wsi. Społeczność Konieczkowej rozpoczęła starania o wybudowanie własnej szkoły. Największe zasługi położyli, jak podaje Kronika szkoły W.P.P. Konstanty i Anna Dobrzyńscy. Darowali grunt pod budowę szkoły i zobowiązali się dostarczać regularnie trzy sągi miękkiego drewna.
C. K. Rada Szkolna Krajowa wydała 21 czerwca 1885 roku orzeczenie wyłączające wieś Konieczkowa z zakresu szkolnego Niebylca. Jednocześnie wieś została/zobowiązana do wybudowania jednoklasowej szkoły. Uczniowie jednoklasowej szkoły, jaka istniała w Konieczkowej, zostali podzieleni na dwa oddziały. W każdym roku zapisywano 80 dzieci. Uczył początkowo jeden, a później dwóch nauczycieli. Poprzestawano na minimum wymagań, które w każdej szkole należało osiągnąć. Program nauki obejmował: czytanie, pisanie, rysunki, geografię, śpiew, rachunki i gimnastykę.
Nauczyciele często napotykali trudności w jego realizacji. Wychowane w prymitywnych warunkach dzieci nie były zainteresowane procesem nauczania. Rodzice woleli pozostawiać je w domu, by pomagały w gospodarstwie.
Uczniowie nie mogli też poszerzać swojej wiedzy z powodu braku podręczników. Na lekcjach słuchali opowiadań nauczycieli i musieli zapamiętywać najważniejsze wiadomości. Później nauczyciel ich odpytywał. Obowiązek uczęszczania do szkoły miały wszystkie dzieci w wieku od 6 do 12 lat (ustawa z 1873 r.). Ustawa z roku 1895 nakładała na uczniów trzyletni kurs dopełniający. Frekwencja była jednak bardzo niska. Najniższa panowała zimą - dzieci nie posiadały ciepłej odzieży i obuwia oraz jesienią i wiosną w okresie prac polowych.
W czasie I wojny światowej szkoła prowadziła normalną działalność. Jesienią 1918 roku szkoła została decyzją Rady Szkolnej Krajowej przekształcona w dwuklasową z czterema stopniami nauczania. Zajęcia prowadził kierownik szkoły i jeden nauczyciel tymczasowy. Lekcje odbywały się w budynku szkolnym oraz w wynajętej sali. Pracę utrudniały epidemie, choroby, ostre zimy i brak opału.
Każdy rok szkolny rozpoczynał się 1 września i kończył się 28 czerwca uroczystym nabożeństwem w kościele parafialnym w Niebylcu. Na uroczystym zakończeniu roku szkolnego uczniowie otrzymywali świadectwa, a najzdolniejszych nauczyciel chwalił w obecności całej klasy. Następnie dzieci przedstawiały część artystyczną.
Na terenie szkoły prowadzona była działalność kulturalna. Często włączali się do niej rodzice. Obchodzono wszystkie rocznice, święta i organizowano zabawy. 28 października szkoła obchodziła święto sadzenia drzew. Uczestniczyła w nim cała społeczność wsi: uczniowie, nauczyciele, członkowie Rady Szkolnej Miejscowej, przedstawiciele gminy, rodzice. Nowe drzewka święcił ksiądz Franciszek Strzępek, proboszcz z Niebylca.
Bardzo uroczyście również święto 3-go Maja. Organizowano pochody z chorągiewkami. Uczniowie wraz z nauczycielami brali udział w nabożeństwie w kościele parafialnym. Na wieczorki dzieci przygotowywały pieśni, deklamacje i niewielkie sztuki teatralne. Nauczycielka - Anna Brożkówna utworzyła zespół śpiewający i kapelę. Prowadziła również chór wiejski i kościelny. Oprócz dzieci szkolnych śpiewali w nich również dorośli. Mimo licznych trudności finansowych szkoła aktywnie prowadziła działalność dydaktyczno-wychowawczą, stanowiła centrum życia kulturalnego na wsi.
W czasie II wojny światowej nauka w szkole trwała nadal.W kronice szkolnej brak zapisów z tego okresu. Pamiętają go jednak dokładnie absolwenci. Uczyli się bez podręczników. Brakowało zeszytów i ołówków. Jeszcze dotkliwiej odczuwali trudną sytuację materialną. Rodzice usprawiedliwiali ich nieobecność w szkole brakiem ubrania i obuwia. W okresie prac polowych również nie uczęszczali na zajęcia. Lekcje w szkole były zawieszane z powodu srogich mrozów i licznych epidemii. Dzieci były niedożywione, na lekcje przychodziły głodne, bywało, że tygodniami nie jadły chleba. Kończyły jednak sześcioklasową szkołę.
Tuż po zakończeniu wojny mieszkańcy Konieczkowej chcieli budować nową szkołę. Istniejący drewniany budynek był bardzo zagrzybiony. Oprócz mieszkania kierownika mieściła się tylko jedna sala lekcyjna. Dwie sale znajdowały się w budynku, gromadzkim. Trudne warunki lokalowe jeszcze się pogorszyły. W 1947 roku powstała w tutejszej szkole klasa siódma. Siedem klas uczyło troje nauczycieli.
Początkowo przeszkodę w budowie nowej szkoły stanowił brak odpowiedniego miejsca. Nie chciano jej lokować obok starego budynku na górce. Następnie dołączyły się kłopoty finansowe.
Nowy budynek szkolny oddany został do użytku 30 sierpnia 1959 roku. Nazajutrz uczniowie rozpoczęli w nim nowy rok szkolny. Klasy druga i trzecia uczyły się jeszcze w starym budynku. W roku 1961 wygospodarowano w nowym budynku piątą salę lekcyjną - kancelarię zamieniono na klasę, a pomieszczenie na pomoce naukowe na kancelarię. Nowa szkoła już okazywała się za mała. W 1964 roku zawiązał się Komitet Rozbudowy szkoły w Konieczkowej. Mieszkańcy rozpoczęli gromadzenie piasku, żwiru i kamieni. Materiały te wykorzystane zostały do wyrobu płytek chodnikowych, utwardzania terenu wokół szkoły. Na rozbudowę szkoły trzeba było zaczekać. Budynek szkolny stawał się coraz ciaśniejszy. Rok szkolny 1967/1968 ukończyła po raz pierwszy klasa ósma. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych zaczynają zajęcia w szkole dzieci sześcioletnie. Brakuje sali gimnastycznej.
Pan Stanisław Bogacki, kierownik szkoły, podjął starania o zainstalowanie drabinek gimnastycznych i urządzenie zielonej sali gimnastycznej. W roku szkolnym 1971/72 w konkursie na urządzenie zielonych sal szkoła zajęła pierwsze miejsce w powiecie. Mimo urządzenia dwóch sal lekcyjnych w budynku wiejskim obok szkoły, ani rodzice, ani nauczyciele nie byli zadowoleni z warunków, w jakich uczą się dzieci.
Rozbudową szkoły zajęła się pani mgr inż. Maria Szeniak. Pierwszego września 1991 roku objęła funkcję dyrektora szkoły. Rok później gotowy był projekt budowy. 20 czerwca 1993 roku rozpoczęto prace przy budowie fundamentów. Do końca 1994 roku budynek szkolny w stanie surowym został wzniesiony. Prace instalacyjne i wykończeniowe trwały przez następne dwa lata. Szkoła została oddana do użytku 14 listopada 1997 roku. Od założenia szkoły ludowej aż do drugiej wojny światowej nauczyciele w tutejszej szkole często się zmieniali. Odrabiali tu obowiązkową praktykę bądź zastępowali chorych pedagogów. Najstarsi mieszkańcy wspominali pierwszego nauczyciela - Romana Gablanowskiego. Wykonał odpowiedzialne zadanie - zajął się organizacją i urządzaniem szkoły. Pracował w Konieczkowej 6 lat. Wiele pracy w organizację i rozwój szkoły włożyła Barbara Paulovitsch. Pracowała tu 9 lat, do śmierci w 1906 roku. Kierownik szkoły Franciszek Głowa przetrwał do dziś w pamięci wielu osób. Rozpoczął pracę 1 sierpnia 1909 roku. Prowadził też własne gospodarstwo rolne. Po wybuchu l wojny światowej został zmobilizowany do wojska austriackiego. Po powrocie w 1918 roku funkcję kierownika pełnił do grudnia 1920 roku.
Przez 18 lat kierownikiem szkoły był Stanisław Kruszyna. Zasłużył na wielką pamięć i uznanie wśród mieszkańców. Zły stan zdrowia nie pozwolił mu na dłuższą pracę. Zakończył ją 1 marca 1939 roku. Anna Brożkówna, wspominana jako dobra, miła i zawsze wesoła pani, pracowała od 12 listopada 1928 roku do sierpnia 1937 roku. Prowadziła chór, do którego należeli także dorośli mieszkańcy wsi. Tylko 2 lata (1 XII 1924 - 1 XI 1926 ) uczył w szkole Grzegorz Pikas. Absolwenci zachowali go jednak w pamięci - na lekcjach śpiewu grał na skrzypcach. Miał także aparat fotograficzny. W czasie okupacji niemieckiej funkcję kierownika szkoły pełnił Michał Kanik. Działał także w konspiracji. Żołnierze AK na terenie Konieczkowej do niego przekazywali meldunki i otrzymywali rozkazy. W tym czasie pracowali w szkole: żona kierownika Katarzyna Kanikowa, Eleonora Pyź i Władysław Kosturek. Absolwenci szczególnie zapamiętali panią Pyź. Pracowała jeszcze kilka lat po wojnie. Ogromnie troszczyła się o ukształtowanie moralności uczniów, wykorzystywała każdą chwilę na poszerzanie wiedzy.
Od 5 września 1946 roku p.o. kierownika szkoły zostaje mianowana pani Stanisława Laszkiewicz. Od września 1949 roku kierownikiem szkoły jest pan Stefan Laszkiewicz. Kieruje jej pracą do sierpnia 1963 roku. Najdłużej w historii szkoły w Konieczkowej funkcję jej kierownika, następnie dyrektora sprawuje pan Stanisław Bogacki. Od 1946 roku kadra pedagogów nie zmienia się już tak często. Nowy budynek szkolny, elektryfikacja wsi, polepszenie komunikacji sprawiają, że łatwiej tu żyć i pracować.
Od początku istnienia szkoły w Konieczkowej nauczycieli pracujących w niej cechowało wielkie zaangażowanie w nauczanie i wychowanie uczniów. Wiele pomocy naukowych wykonywali samodzielnie, ciągle borykali się z problemami ekonomicznymi, przekonywali rodziców i uczniów o wartości wiedzy, wykształcenia. Sami nieustannie dokształcali się i czynią to nadal.
Bibliografia:
- Drozd E. Dzieje szkolnictwa powszechnego we wsi Konieczkowa w latach 1886- 1939. Praca magisterska pod kierunkiem prof. dra hab. Henryka Cimka, Rzeszów 1997
- Kronika szkolna od roku 188
- Studium ochrony wartości kulturowych i krajobrazu dla gminy Niebylec pod kierunkiem red. dra Jana Malczewskiego, Rzeszów 1997.
- Wiśniewski E. Sieć szkół parafialnych w Wielkopolsce i Małopolsce w początkach XVI wieku. Roczniki Humanistyczne, tom XV, zeszyt 2, Lublin 1967.
Opracowała: Elżbieta Łukasz
Gmina Niebylec
